Azərbaycanda həmkarlar təşkilatları XX əsrin əvvəllərində yaranmışdır. Həmkarlar hərəkatı əvvəlcə Avropadan Rusiyaya, oradan isə Azərbaycana yayılmış, zamanla ölkədə sosial və iqtisadi problemlərin həllində fəal iştirak etmişdir. Bu təşkilatlar həmçinin siyasi tələblər irəli sürməklə də fərqlənmişlər.

Çarizm dövründə gizli fəaliyyət göstərən həmkarlar, 1918–1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə açıq fəaliyyətə keçmişdir. Bu zaman milli düşüncəli insanlar bir araya gələrək həmkarlar təşkilatlarının inkişafına təkan vermiş, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrini birləşdirmişlər.

Həmkarlar təşkilatları bu illərdə genişlənməyə və daha çox insana çatmağa başlamışdır. Lakin Azərbaycanın Sovet imperiyasının əsarəti altına düşməsi bu təşkilatların möhkəmlənməsinə və müstəqil fəaliyyət göstərməsinə imkan verməmişdir.